KADIN MECLİSİ I. KURULTAYI SONUÇ BİLDİRGESİ
DERSİM DERNEKLERİ FEDERASYONU KADIN MECLİSİ I. KURULTAYI SONUÇ
BİLDİRGESİ
Dersimli kadınlar olarak doğamıza, kültürümüze sahip çıkmak için birinci kurultayımızı 3
Mayıs 2025 günü Grand Şaroğlu Otel’de gerçekleştirdik. Kurultay yerimiz son hafta valiliğin
Hüseyin Güntaş Kütüphanesi ve Konferans Salonu’na izin vermemesi sonucunda Grand
Şaroğlu Otel’de yapıldı. Dersim Dernekleri Federasyonu Kadın Meclisi olarak bileşen
derneklerimizden gelen kadın arkadaşlarımızla yaklaşık bir-bir buçuk yıldır verdiğimiz
emeklerimizi kurultayımız ile taçlandırdık. Kurultayımıza İstanbul, Mersin, Bursa, İzmir gibi
birçok ilden ve Dersim’in ilçe ve merkezinden gelen kadınlarımız ile buluşup belirlediğimiz
gündemlerimizi tartıştık.
Kurultayımızın üst başlığını “Dersim’i halk saklasın, Dersim yıkılmasın: kadınlar ve
asimilasyon” olarak belirledik. Bölgemizde yaşanan sorunları kadınlar açısından ele aldık.
Bölgemizde yaşanan asimilasyon ve yozlaşma meclisimizin bu dönem için ivedilikli olarak
tartışılması ve harekete geçilmesi gerektiğini düşündüğü konuydu. Asimilasyon, toplumsal
grupların etkileşime geçmesiyle ortaya çıkan bir karşılaşma ve etkileşmedir. Böyle bir
etkileşimde bir kültürel sistemin başka bir kültürel sistemi ya da sistemleri zamanla kendine
benzetmesi ve etkisi altına alması sonucunda asimilasyon gerçekleşmektedir. Asimilasyon,
baskın kültürün kimi zaman güç kullanıp diğer kültürü kendi bünyesinde eritmesidir. Bölgemiz
tam olarak böyle bir sürecin acı sonuçlarını yaşamaktadır. Buradan yola çıkarak, kadın merkezli
dört başlıkta sunumlar yapıldı. Bunlar: 1. Alevi Bektaşi söylencelerinde kadın, 2. Kadın
hareketinin toplumsal tarihi, 3. Köy boşaltmalarının kadınlar ve çocuklara etkisi, 4. Anadil ve
asimilasyon.
Kadınlar bugünkü toplumda sahip olduğu hakları mücadele ederek ve bedeller ödeyerek
kazanmıştır
Kadının yaşadığı sorunlar toplumsal her sorunda olduğu gibi tarihsel bağlamından koparılarak
tartışılamaz. Sunumlarda gerek inanç gerekse de kadın hareketinin toplumsal tarihi ile bu
bağlam verilmeye ve tartışılmaya çalışılmıştır. Dersimli kadınlar da pek tabii diğer kadınlar gibi
ataerkil düzenden bağımsız bir tarihe sahip değildir. Kültürümüzde haremlik-selamlık olmasa
da gelinen noktada Alevi kadınlarda ataerkil kültürden payını almaktadır. Söylenceler kültürlere
dair çok önemli ipuçları verir. Bilhassa Alevi kültürü bu anlamda yazıdan ziyade sözlü tarihe
sahiptir. Tam da buradan Alevilikteki kadın figürlerinin kökenlerine baktığımızda, anaerkil(özel
mülkiyetsiz) toplumlardaki dişinin gücü, ataerkil döneme geldiğimizde şeytanlaştırılmıştır.
Kadın hareketinin tarihi de özel mülkiyet öncesi ve özel mülkiyet sonrası toplum düzeninin
dinamikleri ile sıkı sıkıya bağlıdır. Tarihsel süreç içerisinde sorun özel mülkiyetli toplumlarda
biçimsel olarak farklılıklar yaşamış olsa da özü itibariyle aynıdır.
Kadınlar, toplumsal ve kültürel olarak yaşanan bütün süreçlerde en çok etkilenenler
oluyor
Tıpkı 1994’te doruğa ulaşan köy boşaltmalarında olduğu gibi kadınlar toplumsal bütün
süreçlerden etkileniyor. Bu süreçlerde kadınlar kimi zaman tecavüz ile kimi zaman çocuğu ile
tehdit edildi. Kurultayın bu kısmında o dönemi yaşayan kadınların hikayeleri adeta yüz yıllardır
kadınlara yaşatılanların sadece bir fragmanı gibiydi. Temmuz 1987’de Olağanüstü Hal ilan
edilen Dersim’de, OHAL resmi olarak Temmuz 2002’de kaldırıldı. Bu süreç içerisinde 14 Ocak
1998 tarihli raporuna göre Dersim’de 183 Köy 823 mezradan tahliye edilenlerin sayısı yaklaşık 40 bin 933 kişidir. Bu o dönem için var olan nüfusun neredeyse yarısıdır. Öyle ki o dönem
Ovacık ve Hozat arasında neredeyse bütün köyler boşaltılmıştır. OHAL dönemi adeta yerel halk
için azap haline getirilmiştir. Kolluk baskısı, karne ile yiyecek verilmesi, devamlı olarak
yaşanan şiddet ve çatışma ortamı ile insanlar artık bölgede yaşayamaz hale gelmiştir. Köylerin
bir kısmı yakılmış insanların malı mülkü yok edilmiştir. Göç edenler ise gittikleri yerlere
inançsal ve kültürel olarak uyum sağlamakta zorlanmış, birçok insan sosyal, ekonomik ve
psikolojik olarak sorunlar yaşamıştır. Bölge halkı gittikleri yerlerde uzun süre işsiz kalmış veya
en kötü işlerde çalışmışlardır. Hala daha yasaklı köyler vardır ve köyüne dönmek isteyen ancak
dönemeyen onlarca insan vardır.
Göç ettirilen insanlar ve bölge halkı ciddi anlamda asimilasyona uğramıştır bunlardan
biri de anadilleri olmuştur.
Dersim bölgesi kendine has bir bölgedir. Bölge halkı gerek inanç gerekse dil olarak ülkedeki
birçok yerden ayrılmaktadır. Bölge halkının anadil olarak iki dili vardır. Kirmanckî ve
Kurmancî. Ancak gelinen yerde yeni nesil arasında bu iki dili konuşan insan sayısı oldukça
azalmıştır. Resmi ideolojinin yatılı okul, köy enstitüleri ve bölge halkının yaşadığı travmalardan
sonra çocuklarını anadilinden ziyade resmi dil üzerinden büyütmesinin sonucu olarak
Dersim’de anadil ciddi anlamda asimile edilmiştir. Buna bir de de kendi coğrafyamızın dil
birliği noktasında ortaklaşma da yaşadığı sorunlar asimilasyonu aşma konusunda zorluklara
sebep olmuştur. Anadillerimizden Kirmanckî yok olma ile yüz yüze gelmiştir. Diller yaşayan
varlıklardır ve konuşuldukça var olurlar.
Kurultay değerlendirilmesinin sonuçları
Baştan sona kadın emeği ile gerçekleştirilen kurultay kadın meclisinin alması gerektiği
yol için bir başlangıç olmuştur.
Uzun yıllardır çalışma yapan DEDEF’in kadının eşit temsili ve Dersimli kadınların
sorunları noktasında kendi örgütlülüğünü oluşturması değerlidir.
Yerel çalışmaya daha fazla önem verilmesi gerektiği ortaya çıkmış bu anlamda
kurultaydan sonra oluşan olanaklar için çalışmalar yapılması kararı alınmıştır.
Kadın meclisi Dersimli kadınları bir araya getirmek, yurdun dört yanındaki Dersimli
kadınlarla dayanışmak ve en önemlisi Dersim’de de yaşayan kadınlarla dayanışmak
için önemli olanak ve güce sahiptir.
Kurultay örgütlenmesi sırasında temas kurulamayan, meclis içerisinde temsilcisi
olmayan bileşen dernekleri ile görüşmeler yapılması ve bunun sonucunda belirli
bölgelerde panel, sunum gibi tartışmaların yapılması tartışılmıştır.
Dersim’in özgün koşullarına dair bilimsel çalışma yapan kişi sayısı ve özellikle
bilhassa sayısı çok azdır. Nitekim belirli konular ile ilgili çalışma yapacak kadın
bulmakta zorlanılmıştır
Bölgenin kadın, genç, dil, ekonomi gibi birçok sorunu vardır. Bunlar kurultayda sıkça
tartışma konusu haline gelmiştir. Atılması gereken somut adımlar konuşulmuştur.
Kurultayımıza destek veren başta bütün kadınlar olmak üzere, basın emekçileri ve katılan
kurumlara çok teşekkür ediyoruz. Kurultayın hazırlık sürecinde en çok desteği kurumumuz
Dersim Dernekleri Federasyonu’ndan gördük. Yine bize katkı sunan Avrupa Dersim
Dernekleri Federasyonu’na da teşekkür ediyoruz. Bu kurultayın başta yereldeki kadınlarımız
olmak üzere bütün Dersimli kadınlar için yeni başlangıçların adımı olmasını umut ediyoruz.
Dersim Dernekleri Federasyonu Kadın Meclisi
